بنت الهدی فاضلی نژاد

زیر چشم هایش گود افتاده است. صورتش تکیده و خسته است. وقتی همه خوابند او بیدار است و وقتی همه بیدارند او چرت می زند.  تمرکز ندارد و حوصله آدم های دور و برش را ندارد.

وقتی در کلاس و یا درجمعی است دلش می خواهد ساعت ها تندتر بگذرند و او هرچه زودتر به خلوت اتاقش برسد؛ به دکمه هایی که او را به خود می خوانند، به دریچه ای که چهره دیگری از دنیا را به او نشان می دهد. او بی قرار این دنیای مجازی است.

پس او همه علامت های یک معتاد را دارد. او یک معتاد اینترنتی است.

به عقیده کارشناسان علوم رفتاری اعتیاد اینترنتی نوعی اختلال روان‌شناختی- اجتماعی است که شامل نوعی وابستگی رفتاری  و استفادهٔ بیمارگونه و وسواسی از اینترنت را شامل می‌شود و فعالیت افراد مبتلا به این اختلال می‌تواند از انجام بازی‌های رایانه‌ای، وبلاگنویسی، شبکه‌های اجتماعی یا خرید اینترنتی تا خدای نکرده پورنوگرافی و …  باشد. این کارشناسان اغلب  از ۵ مشخصه برای تشخیص اعتیاد اینترنتی نام می‌­برند.

۱٫ برجستگی: اینترنت تم غالب زندگی، احساسات و رفتار فرد باشد.
۲٫ تغییر خلق و خو: فرد هنگام استفاده از اینترنت تغییر در رفتار و احساسات داشته باشد.
۳٫ تحمل: افزایش میزان استفاده از اینترنت برای رسیدن به خلق و خوهای دل‌چسب.
۴٫ علایم ترک: اگر فرد استفاده از اینترنت را متوقف کند دچار ناخوشی شده و علایم منفی مانند افسردگی و پرخاش از خود نشان می‌­دهد.
۵٫ عود:  تمایل به سرگرفتن رفتارهای اعتیادگونهٔ خود حتی سال‌ها بعد از ترک دارد.

بی تردید، اینترنت در زندگی افراد جامعه، تغییر اساسی به وجود آورده است. این تغییر را می توان با اختراع تلفن در اوایل قرن بیستم و تلویزیون در دهه پنجاه مقایسه کرد. اینترنت، بشارت دهنده کم کردن فاصله ها و گسترده کردن روابط میان آدمیان شده است.

اما پارادوکس و تناقض در این است که خود این تکنولوژی گاه موجب تقلیل و افت سایر روابط اجتماعی شده و تنهایی فرد را بیش تر کرده است.

اینترنت می تواند گریزگاهی برای کسانی که از مشکلات روانی رنج می برند و دچار تشویش، افسردگی و عدماعتماد به نفس هستند نیز باشد. ارتباط مجازی از طریق اینترنت، محملی را برای گریز از واقعیت و وسیله ای برای ارضای نیازهای هیجانی و روانی به وجود می آورد.

کسی که در روابط واقعی بین فردی توفیق چندانی نداشته، اکنون از این طریق قادر می شود بی آن که چهره خود را برملا کند و نام خود را بگوید، روابط گسترده ای را برقرار نماید و احساسات خویش را بروز دهد.

پیامدش این است که منجر به ایجاد توهم صمیمیت می شود و وقتی واقعیت خارج، محدودیت های خود را نشان می دهد، واکنش های ناامیدانه ای را در فرد ایجاد می کند.

آثار اجتماعی و روانی

اعتیاد به اینترنت نیز مانند اعتیاد به مواد مخدر، الکل، سیگار یا کافئین، با علایمی هم چون افزایش نوسانات اخلاقی، سخن نگفتن با دیگران، قطع روابط اجتماعی، کم خوابی، نگرانی و استرس در کنار ضعف بینایی همراه است.

کودکان و نوجوانانی که به اینترنت دلبستگی فراوان پیدا می کنند و در حقیقت به آن معتاد می شوند، و برای ارضای خود ساعت های متوالی، بدون وقفه روی خط باقی می مانند و زمانی که امکان دسترسی به اینترنت را نداشته باشند، دچار تشویق، لرزش دست و عصبانیت می شوند، استراحت و آرامش را فراموش می کنند و به اینترنت و وسوسه های آن فکر کرده و خیال پردازی می کنند.

غریبه در خانواده

در درجه نخست، وقتی یک نفر در محیط خانواده معتاد به استفاده از اینترنت باشد، فرصت برقراری تعامل با سایر اعضای خانواده را از دست می دهد. همین امر، موجب تشکیل یک چرخه معیوب می شود که فرد هر روز بیش تر از گذشته از نظر عاطفی و روانی از سایر افراد خانواده فاصله بگیرد و به تنهایی خود و استفاده از اینترنت پناه برد.

این کم شدن روابط به نوبه خود موجب می شود فرد، مهم ترین منبع حمایت اجتماعی خود را تضعیف کرده یا احیاناً از دست بدهد.

از سوی دیگر، با گسستن یا تضعیف رابطه بین زن و شوهر یا والدین و فرزندان، آن ها به جای ارتباط باهم، شنیدن حرف های هم دیگر و گوش سپردن به درد دل عضو دیگر خانواده، محو فضای مجازی اینترنت شده و سعی می کنند تا خلا عاطفی به وجود آمده را با حضور شخص دیگری پر کنند.

افت تحصیلی

براساس نظرسنجی های انجام شده در مدارس آمریکا، ۸۶ درصد از معلمان بر این باورند که استفاده از اینترنت باعث شده تا دانش آموزان در انجام تکالیف درسی خود کوتاهی کنند.

نظرسنجی دیگری نیز نشان می دهد ۵۸ درصد از دانش آموزانی که در استفاده از اینترنت زیاده روی می کنند، افت تحصیلی داشته اند.

استفاده بیمارگونه از اینترنت، نوجوانان را از فعالیت های مفید و سازنده ای همچون انجام فعالیت های درسی، ورزش کردن و ارتباط با دوستان و هم سالان بازداشته و در فرآیند اجتماعی شدن آن ها مداخله می کند.

کار یا سرگرمی

برخی از افراد به جای آن که در ساعات کاری به وظایف خود بپردازند، وقتشان را با سایت های اینترنتی و سرگرمی های آن می گذرانند.

در مشاغلی که احتیاج به تمرکز و دقت فوق العاده دارند، خطای فردی می تواند اثرهای جبران ناپذیری داشته باشد. این که تمام ذهن و فکر فرد، معطوف به اینترنت و استفاده از آن باشد، می تواند درصد احتمال خطا را بالا ببرد.

از سوی دیگر، فرد معتاد به اینترنت چون تمام انرژی ذهنی اش را روی استفاده از اینترنت سرمایه گذاری می کند، دیگر توانایی تفکر خلاقانه، ارائه راه حل های نوین و طرح های ابتکاری را نخواهد داشت.

گرچه ممکن است بهانه این افراد برای استفاده از اینترنت، دست یابی به اطلاعات مورد نیاز باشد، اما در عمل، این گونه افراد جز پرسه زدن بی هدف در سایت های گوناگون، کار دیگری انجام نمی دهند.

علایمی برای هشدار

شخص معتاد، اینترنت را به شرکت در فعالیت هایی که پیش از این، مورد توجه اش بوده، یا ارتباط با اعضای خانواده و دوستان ترجیح می دهد و بیش تر مایل است با افراد جدیدی که توسط اینترنت پیدا کرده ارتباط برقرار کند.

روزی چندبار و به طور مرتب، پست الکترونیکی خود را چک می کند و هنگام اتصال، متوجه گذشت زمان نیست.

از خواب و استراحت صرف نظر می کند و بدون اینترنت، حالت آشفتگی، عصبانیت، بداخلاقی و در نهایت افسردگی پیدا می کند و زمانی که این امکان فراهم شود، تمام حالت های فوق در او از بین می رود.

وداع با اخلاق!

دسترسی از طریق اینترنت به عکس های مستهجن، از جمله مواردی است که جنبه اعتیادآور پیدا می کند و ذهن بسیاری از والدین را به خود مشغول کرده است.

حتی اگر کودکان در استفاده از اینترنت زیاده روی نکنند، یک جست وجوی ساده برای دست یابی به مطالب مفید، ناخودآگاه می تواند پایگاه های غیراخلاقی را ظاهر نماید. انبوه نامه های الکترونیکی، همچون سیل به صندوق پست الکترونیکی کودکان سرازیر می شود که همه گونه اطلاعات و مطالب در این زمینه را ارائه می دهند.

البته راه هایی همچون استفاده از نرم افزارهای کنترلی وجود دارد. اغلب برنامه های پست الکترونیکی نیز قابلیت فیلتر و مسدودکردن نامه های گوناگون را دارند.

 پیش گیری و درمان

در صورت بروز هرکدام از علایم اعتیاد، منع کامل دسترسی به اینترنت نیاز نیست و توصیه نیز نمی شود. بلکه ایجاد ساختاری که در نهایت به کاهش این دسترسی تا مرز اعتدال منجر شود لازم است.

برای مثال، استفاده یک نوجوان از شش ساعت در روز، به یک ساعت کاهش یابد.

استفاده از وسایلی مثل ساعت زنگ دار برای نشان دادن مدت زمان اتصال در اتاق فرزندتان می تواند مفید باشد.

بهتر است در ازای کاهش اتصال به شبکه، برای او پاداشی در نظر بگیرید یا در صورت تخلف، مجازاتش کنید. اگر رایانه فرزندان در اتاق او یا در محل مجزا قرار دارد، انتقال آن به مکانی مثل آشپزخانه، اتاق ناهارخوری یا هر مکانی در منزل که به راحتی بتوان رایانه را مشاهده کرد می تواند به شما کمک کند.

تهیه فهرستی از فعالیت های جایگزین، مفید است. به تناوب، استفاده از اینترنت را با دیگر سرگرمی های جذاب جایگزین کنید.

استفاده افراطی از اینترنت، می تواند پوششی برای مشکلات گوناگونی باشد که فرزندتان با آن رو به روست و در این حالت، نیاز به درمان های خارج از خانه به کمک متخصص احساس می شود. در این حالت می توانید از مشاوران مدرسه یا مراکز درمانی کمک بگیرید.

البته مراکز درمان اعتیاد به موادمخدر و الکل نیز می تواند کمک فکری بکند. البته تجربه های آن ها در زمینه اعتیاد اینترنتی  زیاد نیست؛ ولی می توانند اطلاعات ارزشمندی در اختیار شما قرار دهند.

منابع :

https://fa.wikipedia.org

http://www.hawzah.net/fa

http://www.foodregime.com/

ranetiad.com